خاتم کاری چیست؟
تاریخ انتشار: ۱۳ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۶۷۴۳۹۷
به گزارش صدای ایران،دربارهٔ مخترع و مبتکر خاتم بین خاتمسازان و هنرمندان روایات گوناگونی وجود دارد ولی آنچه قابل ذکر است آن است که به درستی معلوم نیست اولین بار خاتمسازی را چه کسی ابداع کردهاست. اما روایتهای زیادی خاستگاه خاتم کاری را شیراز میدانند زیرا قدیمیترین آثار خاتم کاری در این شهر دیده شده و استفاده از هنر خاتم کاری مربوط به منبر مسجد عتیق شیراز با قدمت بیش از ۱۰۰۰ سال است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
صنایع دستی ایران را می توان به منظومه ای زیبا و رنگین تشبیه نمود که خاتم کاری یکی از ستاره های پر فروغ و نورانی این کهکشان است. شیراز را زادگاه و اصفهان را هم اکنون می توان به عنوان پایگاه این هنر فاخر و برجسته از مجموعه صنایع دستی ایران نام برد. خاتم کاری، میناکاری، فیروزه کوبی و ... صنایع دستی ایران را به رنگین کمانی از رنگ و طرح و نقش تبدیل نموده اند.
مراحل و لوازم ساخت یک خاتم نفیس
در یک تعریف کلی خاتم کاری عبارت است از چند ضلعی های منظم و رنگین بر سطح کار بر مبنای ایجاد طرحی هندسی یا موزاییک وار یا مثلثی که در مجموع یا ایجاد طرحی منظم اثری شکیل، زیبا و چشم نواز خلق می گردد.
خاتم کاری یکی از اصیل ترین و زیباترین شاخه های صنایع دستی ایران می باشد که ساخت آن علاوه بر ذوق و نگاه هنری سازنده مستلزم صرف وقت، دقت و صبوری و شکیبایی می باشد. بر اساس نظر بیشتر کارشناسان آثار باستانی، میراث فرهنگی و صنایع دستی، شیراز را به عنوان خواستگاه این هنر-صنعت معرفی می نمایند، اما با توجه به علاقه و توجه شاهان سلسله صفوی به این هنر، اصفهان به قطب تولید و ترویج خاتم کاری و مهد صنایع دستی تبدیل گشت. لیکن هنوز عده ای بر این باورند که خاتم شیراز دارای ظرافت و جذابیت بیشتری نسبت به سایر مناطق تولید این آثار هستند.
برای آشنایی نسبی بیشتر نسبت به این هنر-صنعت اصیل می بایست در ابتدا نگاهی به شیوه ساخت این آثار، مواد و مصالح لازم داشت و سپس عوامل موثر در شناخت یک خاتم مرغوب و اصیل را بررسی کرد و در نهایت از کجا می توان آثار صنایع دستی من جمله خاتم کاری، مینا کاری و ... را با آسودگی خیال تهیه نمود و خرید هدیه ای مناسب، زیبا و مقرون به صرفه را رقم زد.
شیوه ساخت و ابزار و مواد و مصالح ساخت خاتم
در ساخت یک قطعه خاتم کاری شده از مواد عمدتا بومی زیاد استفاده می شود. انواع چوب شامل چوب های گردو – آبنوس – عناب – نارنج – کبوده و ... انواع استخوان مانند استخوان عاج فیل، استخوان شتر و ... و نیز مفتول های فلزی مثل : برنج – آلومینیوم و بعضا نقره. همچنین می توان از سریشم و لاک نیز به عنوان مواد و مصالح اولیه در ساخت خاتم کاری نام برد.
یک قطعه خاتم کاری شده مانند سایر محصولات صنایع دستی دارای ویژگی خاصی می باشد که مبین کیفیت و اصالت آن می باشدکه خریداران محترم صنایع دستی باید هنگام تهیه آن به این موارد توجه و دقت کافی را بنمایند، هرچند که هم اکنون مجموعه های معتبری اقدام به تهیه و معرفی و فروش صنایع دستی ایران نموده اند که با فراهم نمودن فضایی جدید و متفاوت و با دسترسی آسان و البته امن و معتبر من جمله هفت گردون خیال امر را برای خریداران بسیار راحت تر، سریع تر و مقرون به صرفه تر نموده اند و رونقی دوباره را برای بازار صنایع دستی ایران رقم زده اند. با این وجود لازم می نماید نکاتی را برای تشخیص یک خاتم کاری استاندارد و زیبا عنوان نمود.
در خرید خاتم به چه نکاتی توجه و دقت نماییم
چون مبنای نقوش خاتم اشکال هندسی است، بالطبع زیبایی نهایی منوط به رعایت نظم در آنهاست. نظم هندسی، ریز نقشی و موزون تر و متقارن تر بودن خطوط در ساخت خاتم و نیز کاربرد فلز بیشتر در نقوش مثلثی خاتم
2. دقت و ظرافت کار سازنده در چسباندن قطعات خاتم به سطح کار
3. سطح زیر لاک و جلای خاتم کاملا صاف و بدون ناهمواری باشد.
4. صاف بودن سطح خاتم، دقت در برش و نیز چیدمان و قرینه و موزون بودن نقوش
5. استفاده زیاد از استخوان و مفتول های فلزی در سطح کم
6. استفاده از چوب های ارزشمند و کمیاب در ساخت مثلث های خاتم نظیر چوب آبنوس و فوفل
7. کوچک و ظریف بودن مثلث ها و استفاده کمتر از رنگ های شیمیایی در ساخت خاتم
8. استفاده از طرح های غیر تکراری و پیچیده
9. استفاده از چند ضلعی هایی که بیش از شش ضلع داشته باشند.
10. پشت برش های خاتم دارای پوشش آستر و چسب مرغوب باشد.
هم اکنون برای تهیه صنایع دستی ایران چه برای مصارف شخصی، چه به عنوان هدیه دوستانه و چه به عنوان هدایای تبلیغاتی سازمانی می توان به طرق گوناگون اقدام نمود.
مثلا مراجعه حضوری به مراکز فروش و بورس صنایع دستی خاتم کاری، میناکاری و ... . لیکن با توجه به بعد مسافت، ترافیک سنگین پیرامون مراکز تجاری و خدماتی و چندین عامل دیگر بسیار مقرون به صرفه تر است (چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ صرف وقت) که این هدایا را از طریق و ب سایت هایی که در این زمینه فعال می باشند از جمله هفت گردون خیال، تهیه نمود تا بتوان لذت خریدی خوب آسان را تجربه نمود. خرید صنایع دستی ایران من جمله آثار نفیس و فاخر خاتم کاری، میناکاری و ... علاوه بر کمک به رشد و گسترش این هنر-صنعت بومی و ملی، زیبایی را نیز زینت بخش منزل و محل کار خود کرده ایم.
خاتم کاری اصفهان چیست؟
این نوع محصولات صنایع دستی در داخل و خارج از کشور استقبال خوبی داشته است. این هنر را می توان یکی از بهترین هنرنمایی های ایران اسلامی نامید؛ چرا که سایر کشورهای جهان نیز محو زیبایی و تازگی این هنر شده و برای خرید آن اقدام می کنند.خاتم کاری با طرح و نقش و نگار خود، به این سوال پاسخ می دهد که خاتم کاری اصفهان چیست. خاتم کاری از جمله هنرهایی است که پیوند بین فلزات و معنویت، احساس و انسانیت و به کارگیری عناصری از علم هندسه و ریاضیات در زندگی، به شیوه ای حرفه ای و بی نظیر است.
این هنر نیز مانند دیگر هنرهای بومی ایرانی سعی می کند از وسایل خشن و بی روح مانند فلزات، چوب و استخوان که جامد هستند، اثری انسانی و باشکوه که زیبا خلق شده، تولید نماید. این هنر در چند شهر ایران مانند شیراز و اصفهان کار می شود و یکی از معنوی ترین هنرهای اسلامی – ایرانی است که در حرم ائمه اطهار نیز وجود دارد.خاتم کاری از ریاضیات و هندسه و فلزات به طور همزمان استفاده می کند و اثری جذاب و جالب خلق می کند که نتیجه تلاش استاد خلاق خاتم کار است.
منبع: صدای ایران
کلیدواژه: صنایع دستی ایران ساخت خاتم خاتم کاری خاتم کار
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت sedayiran.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «صدای ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۶۷۴۳۹۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چشم انتظاری تاریخ بر بالین ریسباف پیر؛ رویای اصفهان تعبیر میشود
خبرگزاری مهر؛ گروه استانها- مریم یاوری: کارخانه ریسباف، نامی آشنا در صنعت نساجی اصفهان است، شاید این کارخانه را بتوان تنها بازمانده ۹ کارخانه بنام ریسندگی در اصفهان نامید.
«بافناز» مدتهاست که برای همیشه از صفحه میراث صنعتی استان پاک شده است، از «صنایع پشم» که رو به روی کارخانه ریسباف قرار دادشت تنها یک سردر و کوشک میانی باقی مانده است، «نختاب» حفظ اما تغییر کاربری یافت و در این میان، حفظ ریسباف به دلیل باقی ماندن تمام قسمتهایش و اهمیت سبک معماری و قرارگیری آن در محور تاریخی فرهنگی چهارباغ باری سنگین بر دوش مسؤولان گذاشت.
ثبت ملی ریسباف در سال ۸۱
کارخانه ریسباف دومین کارخانه ریسندگی اصفهان، که در سال ۱۳۱۱ با مشارکت جمعی از سرمایهداران در اصفهان راهاندازی شد. این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۰۱۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و با این اقدام از گزند دستدرازی شهرسازان به دور ماند، از دولت دهم تاکنون تعیین تکلیف این کارخانه روی زمین مانده و برای آن تصمیم جدی گرفته نشده بود.
برخی دلیل این تأخیر در تحقق برنامهها را «تعلق سرمایه مالی کارخانه ریسباف به سهامداران بانک ملی» میدانند اما این موضوع حل نشدنی نبوده که یک بنای تاریخی خاص را این همه سال معطل بگذارد، هر چند در آذر سال گذشته ریسباف بطور رسمی به اداره کل میراث فرهنگی اصفهان تحویل داده شد.
ترکیبی از معماری ایرانی و آلمانی در ساخت ریسباف
طراحی کارخانه ریسباف توسط استاد معماری بهنام «معتمدی» و زیر نظر مهندس آلمانی «ماکس شونمان» انجام شد که البته تأثیر مستقیم آثار پیتر بهرنز، معمار آلمانی، در معماری این کارخانه مشهود است. البته باید یادآور شد که کارخانه ریسباف با حمایتهای حکمران اصفهان به نام «افشار» تأسیس شد که معتقد بود «دولت تاجر بدی است و دولت باید تسهیلات بهوجود آورد و وسایل کار را حاضر کند و مردم باید با سرمایههای خود کارخانه ایجاد کرده و آن را اداره کنند» بر اساس سندهای برجا مانده از این شرکت سهامی، این حکمران عدهای تجار گمنام ولی سرمایهدار را تشویق کرد تا شرکت ریسندگی ریسباف را با «سرمایه ۵۰۰ هزار تومان» تأسیس کردند و بهسرعت ماشینآلات آن را بهوسیله برادران کورس از انگلستان خریدند.
این بنا از زیباترین کارخانههای دوران پهلوی اول در شهر اصفهان است که بخش بزرگی از ضلع غربیِ سایت این کارخانه، به ورودی و فضاهای اداری و خدماتی، و سایر جوانب به فضای انبار اختصاص دارد. همچنین فضاهای کارگاهی در میانه سایت، توسط این فضاهای پیرامونی احاطه شده و ضلعهای شمالی و جنوبی کارخانه، دیواری بلند با نمایی ساده دارند. در میانه سایت، سالنهای تولید، در سمت غرب سالنهای تکمیل، در سمت شمال غربی و سالن رنگرزی در سمت جنوب شرقی، مکانیابی شده است.
برج تصفیه در ضلع شمالی مجموعه و دودکش کارخانه در ضلع شرقی (استعارهای نوین از منارههای کهن که با بلندای خود، گونهای نقش نمادین و نشانه شهری دارد)، از دیگر احجام تشکیل دهنده این مجموعه صنعتی است. فضاهای ورزشی و فضای شیرخوارگاه برای کودکان زنان شاغل از دیگر فضاهایی است که در سایت این کارخانه منظور شده امت متأسفانه موقعیت شیرخوارگاه مشخص نیست.
نسرین فقیه در کتاب «آغاز معماری صنعتی ایران»، کارخانه ریسباف را ترکیب موفق «مدلهای گذشته و مضامین جدید» دانسته که با «نقشبندیهای عمودی و نیز با القا تصویر کوهستان» به «تئاتر پولستیک» بسیار شبیه است که از نمونههای نحوه عطف معماران اکسپرسیونیست به طبیعت بود. او به استفاده از تلفیق معماری سنتی و بومی با مظاهر و تکنولوژی جدید به دست معمار و صنعتگر ایرانی، در بناهای کارخانههای اصفهان از جمله کارخانه ریسباف اشاره کرده و سردر این کارخانه را که به «کلیدهای اُرگ» شباهت دارد مانند کلیسای گرانتویک در اطراف کپنهاگ اثر «کلینت» میداند.
«ریسیاف» ۷۴ هزار متر مساحت دارد
شهرام امیری، سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان به مهر گفت: خوشبختانه در کارخانه ریسباف اتفاقات خوبی در حال رخ دادن است.
وی با بیان اینکه به دنبال مصوبه هیأت وزیران مبنی بر واگذاری کارخانه ریسباف از سوی بانک ملی به میراث فرهنگی ۲۸ اسفند ماه سال ۱۴۰۲ توافقنامهای بین اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، معاونت عمرانی استانداری و شهرداری اصفهان منعقد شد، ادامه داد: بر اساس این توافقنامه شهرداری اصفهان مرمت و احیای کارخانه ریسباف را در دستور کار قرار داد.
سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با اشاره به اینکه در حال حاضر مطالعات احیای این کارخانه در حال انجام است، افزود: مستندسازی از شرایط آن تا قبل از واگذاری به شهرداری اصفهان نیز انجام شده است.
وی با بیان اینکه کارخانه ریسباف مجموعهای بزرگ و دارای ۷۴ هزار متر مربع وسعت، ۵۸ هزار متر مربع زیربنا است، تصریح کرد: این کارخانه دارای ۶ سوله بزرگ، ساختمان اداری، ساختمان فروش و … است.
امیری با اشاره به اینکه بحث حقوقی کارخانه ریسباف در دولت در حال پیگیری است، ابراز کرد: حفظ حق و حقوق بانک ملی در این پروژه حفظ خواهد شد و از سویی نیز قرار است این مجموعه به عنوان موزه منطقهای اصفهان معرفی خواهد شد.
وی با بیان اینکه بر اساس قانون همه استانهای بزرگ از ۱۰ سال گذشته تاکنون باید موزه منطقهای را راهاندازی میکردند، گفت: تاکنون تنها موزه منطقهای در مشهد و در کنار کوه سنگی ایجاد شده است.
سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با اشاره به اینکه یکی از اهداف راهاندازی موزه منطقهای در کارخانه ریسباف حفظ این بنا است، تصریح کرد: از سوی دیگر نیز این کارخانه ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به موزه دارد.
۱۵ هزار شیء تاریخی در اصفهان در انتظار راهاندازی موزه
وی با بیان اینکه در حال حاضر ۱۵ هزار شیء تاریخی در اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان موجود است، افزود: در صورت بازسازی این کارخانه این اشیا در معرض دید عموم قرار خواهند گرفت.
امیری ادامه داد: البته باید توجه داشت که با توجه به وسعت کارخانه ریسباف ایدههای مختلفی از جمله موزه صنایع دستی، موزه کودک، موزه صنعت و … برای آن در نظر گرفته شده است، امکان تجمیع همه این ایدهها در این محل وجود دارد.
تخریب تا ۶۰ درصدی برخی از ساختمانهای ریسباف
وی با تاکید بر اینکه در گام نخست نجات ریسباف را در دستور کار داریم، افزود: این کارخانه تاکنون نیز آسیبهای زیادی دیده به گونهای که در برخی از ساختمانهای آن شاهد ۵۰ تا ۶۰ درصد تخریب هستیم.
سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با بیان اینکه برای احیا و بازسازی کارخانه ریسباف از همه دانشگاههای معتبر کشور و حتی بینالمللی استفاده خواهیم کرد، ابراز کرد: این کارخانه قابلیت برگزاری مسابقه بینالمللی برای دریافت ایدههای خوب را نیز دارد.
امیری با تاکید بر اینکه همه طرحهای در دستور کار برای احیا و بازسازی کارخانه ریسباف باید تائیدیه میراث فرهنگی را دریافت کند، اضافه کرد: در حال حاضر سولهها به دلیل داشتن سقف شیروانی تا حدود ۸۰ درصد سالم هستند اما ساختمانهای جانبی به ویژه در محوز جنوب در خیابان هفت دست آسیب جدی دیده است و یکسری از انبارها در قسمت شمال نیز خیلی آسیب دیده است.
وی با بیان اینکه حدود ۲۰ سال است که کارخانه ریسباف رها شده و این شرایط ناشی از همین رها سازی این مجموعه تاریخی است، ادامه داد: امیدواریم شهرداری هر چه زودتر عملیات احیا و مرمت را آغاز کند.
قرار بود کارخانه ریسباف در هفته فرهنگی اصفهان بازگشایی شود
علی قاسمزاده، شهردار اصفهان نیز در خصوص این موزه در جلسهای با اعضای شورای شهر اصفهان گفته بود که این کارخانه در هفته فرهنگی اصفهان بازگشایی میشود.
او در این جلسه ادامه داد: با همکاری استانداری، شهرداری و اداره ارشاد تلاش میشود تا این مجموعه به میراث فرهنگی شهر و بزرگترین موزه شهر و حتی کشور تبدیل شود.
شهردار اصفهان گفته بود: همزمان با بهرهبرداری مرمت آن نیز انجام میشود تا در نهایت تبدیل به مکانی شود که جزو رؤیای شهر بوده است.
قاسمزاده با تاکید بر اینکه همه باید در کنار هم از هویت شهر دفاع کنیم، ادامه داد: در رمزگشایی تمدن صفویه یکی از رموز این بود که عالم، هنرمند و سیاستمدار زبان یکدیگر را فهمیدند اگر یکی از این سه ضلع نبود نقش جهان خلق نمیشد، در حال حاضر نیز اگر در اصفهان بخواهیم آثار هنری خلق کنیم باید کنار هم باشیم، ریسباف باید موزه ملی اصفهان شود، این اراده در دولتمردان شهر ایجاد شده، شما باید کمک کنید.
هر چند زمزمههایی در خصوص احیا و مرمت کارخانه ریسباف به گوش میرسد اما تا اقدامی جدی و اجرایی برای احیای آن صورت نگیرد، باورمان نمیشود که ریسباف نجات یافته است.
کد خبر 6095911